Ik was – en ben – geïnteresseerd in politieke ontwikkelingen. Omdat ik in Turkije woon is het voor mij vanzelfsprekend dat ik het verkiezingsdossier op de voet volg. Spectaculaire veranderingen verwacht ik niet. Toch zullen deze verkiezingen van 29 maart een graadmeter zijn van de onderliggende problemen in de samenleving. Vandaar is de uitslag belangrijk.

Eerst en vooral is er de economische crisis die onverbiddelijk toeslaat. Waar Turkije de vorige jaren een heel sterke economische groei kende, gebaseerd op een grote instroom van buitenlands kapitaal en een politiek van de nationale bank gericht op een sterke munt en een inkrimping van de inflatie (een monetaire politiek zeg maar), is die sterkte van het verleden nu een grote zwakte geworden. Buitenlandse investeerders konden heel snel grote winsten maken op sterk gestegen beurzen en hoge rentevoeten op leningen van de schatkist. Dit paste perfect in de strategie, opgelegd door het IMF.

Maar het sprookje is – bijna – ten einde. De leningen uit het verleden moeten worden terugbetaald en ondanks de privatiseringspolitiek die veel geld in de kassa van de staat bracht, is er opnieuw geld nodig. Het IMF koppelt dit aan strenge voorwaarden (meer privatiseren, arbeidsmarkt dereguleren, besnoeien in de uitgaven van de overheden). In een verkiezingsperiode is dit niet populair en de huidige AK-partij regering die beschikt over een absolute meerderheid in het parlement, is huiverig om voor de verkiezingen een nieuw akkoord af te sluiten met het IMF.

Tegelijk blijkt dat de Turkse Lira een stuk overgewaardeerd is, en betalingen van leningen in harde valuta (dollar of euro) zijn makkelijk als de productie op een hoog niveau ligt, maar de vraag naar producten is enorm gedaald met een sterke stijging van de werkloosheid tot gevolg (nu meer dan 13%) waardoor de exporterende bedrijven, vooral afkomstig uit de streken waar een nieuwe plaatselijke conservatieve burgerij is gegroeid, hun schulden niet meer kunnen afbetalen.

Een aantal van de oligarchen van de industrie (de grootste industriële concerns) dringen er bij de regering op aan dat zij toch de deal met het IMF maken, maar de kleinere, vooral op export gerichte bedrijven, liggen dwars. Z ij kunnen enkel het hoofd boven water houden indien zij hun producten goedkoper op de internationale markten kunnen brengen, vandaar hebben zij belang bij een goedkope Turkse Lira tegenover sterkere munten.

De machtspartij van de voorbije jaren, de AK-partij, schuift het dossier voor zich uit maar het is duidelijk dat die deal met het IMF er komt, zij het dat dit na de verkiezingen zal zijn. De eerste minister Erdogan speelt het spel heel verstandig. Hij weet dat het IMF niet geliefd is bij de bevolking en laat het uitschijnen alsof er geen deal zal komen als de bevolking daardoor getroffen wordt.

Intussen gooit de nationale bank miljoenen dollars en euros op de markt om de munt te ondersteunen. Tegelijk is er – weerom – een grootschalige fiscale amnestie aangekondigd om geld ter beschikking te krijgen. Het zal enkel uitstel van executie betekenen.

Toch staan de Turkse banken er niet zo slecht voor als in de rest van de wereld. Na een ineenstorting van de economie in 2001 zijn vele banken 'gezuiverd' van 'slechte producten'. Hiervoor werd het geld van het IMF gebruikt maar nu de wereldwijde crisis toeslaat is er vers geld nodig. Vandaar.

Intussen gaat de machtsstrijd tussen de heersende elites verder. Aan de ene kant heb je de AKP, vooral gebaseerd op een nieuwe groeiende burgerij, die haar aandeel eist in het staatsapparaat en anderzijds de CHP, de republikeinse partij, die haar macht in het staatsapparaat (leger, gerechterlijke macht, onderwijs) niet wil opgeven.

De CHP die, in de tachtiger jaren, bekend stond als een sociaal democratische partij met een aantal progressieve standpunten inzake het Koerdisch probleem, wijzigingen van de (door de militairen opgestelde) grondwet, mensenrechten, is onder de leiding van Baykal steeds meer afgegleden tot een partij die nog enkel de belangen van de oude elite verdedigt. Ook invloedrijke journalisten (zoals Cengiz Candar van het sociaal democratische dagblad Radical) stellen nu openlijk dat de CHP in plaats van een reformistische partij een kemalistische partij is geworden. Hiermee bedoelen zij dat het laagje vernis van 'sociaal-democratie' onbestaande is geworden.

De CHP heeft haar kaarten gezet op de militaire en de rechterlijke elite en hoopte daarmee de AKP de pas af te snijden. Het werd een mislukking. De militiare elite heeft immers gekozen voor een – weliswaar wankel – bestand met de AK-partij en laat zich niet vangen aan de druk van de CHP om – via een ingrijpen van het leger of de rechterlijke macht – de politieke besluitvorming om te gooien.

In die zin is het Ergenekon dossier van uitermate belang. Ergenekon is te vergelijken met Gladio, een organisatie opgericht binnenin de Nato, met als doel het communisme te bestrijden. Waar in de meeste Westerse landen na de ineenstorting van de muur dit netwerk werd ontmanteld, bleef het in Turkije bestaan. Meer nog, het werd een staat binnen de staat. Het werd gebruikt door de elite om haar machtsbasis te behouden.

Laat ons niet vergeten dat Turkije drie echte staatsgrepen heeft gekend, de laatste was in 1980 en honderdduizenden werden opgesloten, verloren hun job, werden gemarteld of moesten uitwijken!!! Het illegale netwerk (de procureurs in deze zaak noemen het een terroristisch netwerk) is verantwoordelijk voor verschillende aanslagen en moorden op dissidenten (Koerden, linkse militanten, journalisten). Er zijn duidelijk linken tussen de JITEM (een dienst die zogezegd niet bestaat maar waarover iedereen schrijft met een duidelijk hiërarchische structuur, opgericht binnen de gendarmerie) en Ergenekon.

Of de procureurs nu handelen onder druk van de AK-partij (zoals de oppositie beweert) of dat nu inderdaad 'de vuile oorlog van het verleden' naar boven komt, het maakt niet uit. Zeker is dat deze organisatie – Ergenekon – moet ontmanteld worden omdat het een illegale, gevaarlijke, organisatie is. Spijtig genoeg worden dikwijls de rechten van de verdediging in dit dossier geschonden. Mensen worden aangehouden, opgesloten, zonder dat er hen iets ten laste wordt gelegd. Dit kan natuurlijk niet in een rechtsstaat.

Dat er – onschuldigen – achter de tralies gaan, is onvergeeflijk. Maar niemand zal ontkennen dat een groot deel van de beschuldigden behoren tot een groepering die tot doel heeft de staat te destabiliseren en schuldig is aan illegale praktijken.

In de politiek machtsstrijd zie je de AKP die (het was wel eventjes anders toen ze bijna verboden werden door het grondwettelijk hof) nu vol lofbetuigingen is over de rechterlijke macht en alle gearresteerden ziet als terroristen en de CHP die spreekt over een 'politiek proces'.

Ook een aantal gepensioneerde generaals werden aangehouden. Leden van de gendarmerie. Maar intussen zijn zij op vrije voeten om medische redenen. Dat gebeurde na een (onaangekondigd) bezoek van de stafchef van het Turkse leger aan de president. Raar, maar hier zeggen wij, 'normal'. Het leger is – en blijft – een van de stabiliteitsfactoren in het Turkse landschap en kritiek erop is verboden.

Het lijkt er op dat nu ook mensen worden aangehouden die kritiek leverden op de AK-partij en waarvan hun aanhouding op weinig reële gronden gebeurt, dat is spijtig. Het zal er alleen toe leiden dat het onderzoek vastloopt en de ware schuldigen – want die zijn er – de dans zullen ontspringen!!!

In het kader van het Ergenekon dossier worden nu ook de putten geopend van de BOTAS, de petroleummaatschappij, waar volgens de Koerden duizenden gefolterde en verdwenen Koerden werden opgelost in een chemisch bad. Het is duidelijk dat de procureurs hier veel terughoudender zijn. Maar het onderzoek wordt – gelukkig maar – geopend.

En hier komen we bij het Koerdisch probleem. Dat blijft nog steeds onopgelost. Maar ook hier speelt de AK-partij een cruciale rol. Op 1 januari openden zij het Koerdische net TRT6 (een nieuw kanaal op de Turkse staatszender). Het was een doorbraak, ook al zitten er bedoelingen achter, maar het is een doorbraak omdat er de erkenning is van de Koerden als minderheid.

De AKP wil de Koerdische gebieden onder haar controle krijgen. Voor een stuk lukt dit, omdat enkel de dorpen en steden met AK-burgemeesters voldoende subsidies krijgen, maar er is meer nodig. En hier opent de AKP haar doos van Pandora. Je kan niet 'een beetje zwanger' zijn, net zomin als je 'een beetje de rechten van de Koerden steunt'. Op dat vlak heeft de AKP een deur opengezet op een kiertje, maar de Koerden willen dat de deur volledig opengaat. Het zal de AKP wel lukken om in een paar steden van het Koerdische gebied aanhang te winnen, maar Diyarbak?r (de belangrijkste Koerdische stad in het Zuid Oosten) zal in handen blijven van de DTP.

De DTP, partij die op de lijst staat om verboden te worden, heeft steeds haar solidariteit betuigd met de AKP toen zij met hetzelfde probleem geconfronteerd werden. Maar de AKP zwijgt over de DTP, net zoals alle andere partijen. Ahmet Turk (what's in a name), woordvoerder van de DTP sprak Koerdisch in het parlement. Verboden, maar hij deed het, om electoraal gewin (waarschijnlijk wel) maar de AKP is verdeeld over deze kwestie. De parlementairen van de AKP uit het Zuid Oosten (Koerdisch gebied) hebben hier een ander standpunt over dan de officiële partijlijn.

Nog een woordje over de fascistische partij, de MHP. Zij controleren de provincies Osmaniye en Mersin. De MHP speelt ook haar strategie. Geen openlijk fascisme meer maar een beetje op de Berlusconi-toer. Door het nationalisme van de CHP zullen zij misschien in hun bolwerken wat stemmen verliezen, maar dat maken ze goed door de winst in andere gebieden waar zij in competitie zijn met de CHP.

Tenslotte is er nog de SP, de oude fundamentalistische partij van Erbakan die splitste in de modernistische pro Europese AK-partij en de fundamentalisten (SP). Zij zullen zeker een paar steden en verschillende dorpen blijven houden en waarschijnlijk sommige heel conservatieve stadsdelen van grote steden veroveren.

Maar ook op dat vlak was Erdogan heel bewust. Zijn aanval op Peres haalde overal de krantenkoppen. Hiermee kan hij conservatieve bastions behouden.

Toch blijven deze verkiezingen heel belangrijk. De AK-partij mag dan de belangrijkste blijven maar de resultaten in het Koerdische gebied zullen met argusogen bekeken worden. Ik verwacht – daar althans – geen doorbraak van de AKP.

De AKP heeft zich verbonden met de macht en minder stemmen in Istanbul of Ankara zullen leiden tot verdere verdeling.

Tenslotte Izmir, mijn provincie. De AKP zal zeker winst boeken maar het blijft in hoofdzaak in handen van de CHP. Hier is het 'op het schijten van de markt' zoals wij in ons dialect zeggen. Een nek aan nek race.

En om te eindigen – klein links. Zij zijn nog meer verdeeld dan in België. Spijtig. Want zeker in momenten als deze, waar het kapitalisme zwakker is dan ooit, is samenwerking nodig.

Als syndicalist heb ik nooit problemen gehad met onze collega's van ccod. Wij werkten telkens rond concrete punten. En maakten een eenheid. Misschien een tip voor mijn linkse broeders en zusters. Die zowel voor België als voor Turkije geldt.